Son yıllarda akademik dünyada gelenek halini almış bir uyanıklıktan
bahsetmek istiyorum. Wikipedia'dan kopyala-yapıştır metoduyla tez yazmak
son yıllarda yaygın hale geldi. Yükseklisans tezlerinin çoğunda
Wikipedia metinleri ve Wikipedia linklerinin doğrudan kaynak olarak
kullanıldığını gözlemledim. Wikipedia metinleri dipnotlarında belli
başlı kaynakları ihtiva etmektedir. Tez ve akademik makale yazarlarının
çoğu metin dipnotlarında yer alan kaynakların doğru olup olmadığını
araştırmadan, metinleri kaynaklarıyla beraber doğrudan tezlerine
kopyalayıp yapıştırıyorlar. Bu tip tez ve makale yazma yöntemi son
yıllarda daha da yaygınlaştı. Değişik araştırmalardan ve tezlerden
yapılan intihaller bir yana, Wikipedia metinlerinden faydalanma veya
aşırma daha pratik bir hale geldi diyebiliriz.
Bilimsel araştırma etiğine uymayan bir diğer uygulamada tezlerde
Wikipedia linkinin doğrudan kaynak olarak gösterilmesidir. Wikipedia
sayfasında yer alan metinlerin doğruluğu, kaynakları, yazarlarının kim
oldukları ne oldukları hiçbir araştırmaya sorguya tabi tutulmadan
tezlerde kaynak olarak gösteriliyor. 2005’den sonraki yükseklisans
tezlerinin çoğunda Wikipedia linki doğrudan kaynak olarak gösteriliyor.
Wikipedia’nın linkini dipnotlarında kaynak olarak kullananlar, akademik
araştırmanın ve bilimsel metodun ne olduğunu bilmeyen acemilerdir. En
acemi intihalciler Wikipedia linkini tezlerinde defalarca kullanıyorlar.
Bir yüksek lisans tezinde 10 ayrı yerde bu link doğrudan kullanılıyor
ve bu duruma tez danışmanı ses çıkarmıyorsa ya da incelemiyorsa akademik
dünyamızın ne halde olduğu da açıkça ortadadır.
Tezi yazan hiç düşünmez mi bu linkte yer alan metinleri kaynaklarıyla
beraber kim yazmış? Bu yazılarda atıf yapılan kaynaklar doğrumu? Sayfa
numaraları doğrumu? Bahsi geçen konular o kaynaklarda geçiyor mu? Sonra
bu tezleri inceleyen tez danışmanları ve jüri heyeti neden bu
kolaycılığa, intihalciliğe ses çıkarmıyorlar? Bunları görüyorlar da mı
ses çıkarmıyorlar yoksa tezleri hiçbir incelemeye tabi tutmadan mı
onaylıyorlar? Bu bilimsel anlayışa etik midir? Bu uyanıklık hırsızlık
değil de nedir…
Wikipedia metinleri ve kaynaklarını sanki kendi araştırıp izine düşmüş
gibi tezlerinde kullanan profesyonel intihalcilerin varlığını da tespit
etmiş durumdayım. Bazı araştırmacılar Wikipedia metinlerinin dipnot
kaynaklarına erişerek doğruluğunu teyit ederek kullanıyorlar.
Profesyonel davrananlar bu pratik yöntemler Wikipedia’nın değişik
dillerindeki metinleri ve bu metinlerin kaynaklarını da doğrudan
kullanıyorlar. Wikipedia akademik araştırmacılar için hazır bir bloktur.
Çok büyük emekler harcamadan Wikipedia’nın Türkçe ve yabancı dil
kaynaklarını Google Translate aracılığıyla kullanan bir kişi çok rahat
bir şekilde yüksek lisans tezi ve akademik makale hazırlayabilir. Bu
yöntem ile Doktora tezi için ciddi ayrıntılar ve kaynaklar çıkarabilir.
Şu ana kadar incelediğim yüksek lisans tezlerinin hemen hemen çoğunda
Wikipedia’dan kopyala-yapıştır yapılıp kaynak gösteriliyor. Bunu
incelediğim bazı doktora tezlerinde bile görüyorum. İlerleyen
yazılarımda bazı doktora tezlerine de değineceğim.
İkinci araklama malzemesi YÖK’ün Tez Merkezinden kendi tez konusuyla
alakalı geçmiş dönemlere ait yüksek lisans, doktora tezlerinden
kopyala-yapıştır yapmak. Buda en yaygın olan intihal biçimlerindendir.
Tezlerden anlaşılmayacak bir biçimde “cümlelerde kelime değişiklikleri
yaparak” araklama yapanlarda var. Bu yazımda 3 farklı alanda hazırlanmış
yüksek lisans ve 1 doktora tezinden örnekler vereceğim. Kendi
araştırmalarım doğrultusunda tespit ettiğim yüzlerce intihalli yüksek
lisans tezinden sadece bir kaçını burada göstermek istiyorum. Ayrıca
tespit ettiğim intihalli doktora tezleri içinde ayrı bir yayın çalışması
düşünmekteyim. Burada yayınlamış olduğum tez yazarlarının adı soyadı ve
enstitülerinin adreslerini gizli tutuyorum.
Tez 1: Ankara’da yer alan bir Üniversite Enstitüsünde, Tarih Ana Bilim dalı
altında hazırlanan bu yüksek lisans tezi, 136 sayfa olup 2006 yılında
hazırlanmıştır. Enstitü müdürü ile beraber 6 akademisyenin jürinin
imzasıyla kabul edilmiştir.
Bu tezde 10 ayrı dipnotta Wikipedia linki doğrudan
kaynak olarak gösterilmiştir. Ayrıca tezde Wikipedia’nın dışında dipnot
düşülen yerlerde çoğunluk olarak online sitelerin linkleri kaynak olarak
gösterilmiştir. Tez bilimsel çalışma adına hiçbir şey ifade etmiyor.
Tez baştan aşağıya doldurma ve kopyalanmış metinlerle yazılmıştır.
Dipnotlarda yer verilen web sitelerin kaynağı nedir? Kaynağı yazanın kim
olduğu belli değil, kaynağın sahibinin adı belli değil, kaynak
gösterilecek web sitesi resmi ve bilimsel açıdan dikkate alınacak bir
sitemidir? Buna da hiçbir şekilde dikkat edilmemiştir. Tezin sahibi
acemi kopyala-yapıştırıcı olduğu için direk Wikipedia’nın linkini kaynak
göstermiştir. Bir de şunu belirtmeliyim ki Wikipedia sayfasından
kopyalanıp yapıştırılan metinler Word’e aktarıldığı zaman alttan çizgi
ile belirir. Çünkü metinlerin içinde internet sitelerinin belirtildiği
kelimeler vardır. Bazı uyanık öğrenciler Wikipedia’dan kopyaladıkları
metinlere, doğrudan Wikipedia’nın kendi içinde dipnot düşülen kaynakları
sanki kendileri araştırmışlar gibi kaynak olarak gösteriyorlar. Aynı
durumla bu tezde karşılaşıyoruz. Aşağıdaki örnekte görüldüğü üzere
kırmızı içinde gösterilen yerlerin altı çizili, yani Word’e aktarılırken
otomatik olarak beliren bir durum sanırım tezin sahibi düzeltmeyi
unutmuş, mavi çizgi ile gösterilen kaynak ve metinler Wikipedia’nın
dipnotlarından doğrudan kopyalanıp yapıştırılmıştır. Tezin yazarı hiç
araştırıp ardına düşmediği kaynağı doğrudan Wikipedia içinden alıp tezde
kaynak göstermiş. Bu tip tez yazarlarına uyanık gizli örtülü
Wikipediacılar ya da gizli-kapaklı kopyacılar diyorum.
Tez 2: Anadolu’da bir üniversitenin enstitüsünde, Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim dalı
altında hazırlanmış olan bu yüksek lisans tezi 80 sayfadır. 4
akademisyen tarafından 2006 yılında kabul edilerek imzalanmıştır.
Bu tez 8 ayrı dipnotta Wikipedia’nın linki doğrudan kaynak
olarak gösterilmiştir. Tez’de Wikipedia dışında 55 ayrı web sitesi
kaynak olarak gösterilmiştir. Bu web sitelerinin çoğunluğu resmi ve
bilimsel çalışmalara yer verilen siteler değildir. Tez baştan aşağıya
doldurma, kopyala-yapıştır bir tezdir. Hiçbir bilimsel çalışma etiğine
ve metoduna uymamaktadır. Bilimsel çalışma adına hiçbir şey ifade
etmediği halde bu tez kabul görmüştür.
Din ve Dinler Tarihi üzerine yapılmış bazı yüksek lisans tezlerinde
tespit ettiğim üzere bazı ilahiyatçılar Türkiye Diyanet Vakfı İslam
Ansiklopedisini adeta Wikipedia gibi kullanmışlar. Bazıları acemi,
bazıları ise üstlü örtülü bir şekilde kopyala-yapıştır metinlerle
tezlerini hazırlamışlardır. Ayrıca TDV İslam Ansiklopedisinden kopyala
yapıştır yaparak akademik makale hazırlayanların ne kadar acemi kopyala
yapıştırcı oldukları da kurdukları ve bağladıkları cümlelerden ortaya
çıkmaktadır. TDV İslam Ansiklopedisi Dinler Tarihi ve Bilimi üzerine
incelenebilecek resmi bir kaynaktır. Fakat uyanık araştırmacılar
buradaki kaynaklara ve metinlere atıfta bulunmak değil de buradaki
metinleri ve metinlere düşülen (Bibliyografya) kaynakları sanki
kendileri araştırıp izine düşmüşler gibi kullanmışlardır. TDV İslam
Ansiklopedisi bugün internet üzerinden online erişime açıldı. En çok da
kopyala yapıştırcılara darbe vuracaktır. Çünkü tezlere kopyalanan
metinlerin kendisini, kaynaklarını ve benzerlerini TDV İslam
Ansiklopedisi sitesinden online olarak çıkarılması ve karşılaştırılması
daha kolay hale gelmiştir. YÖK’ün Tez Merkezinden İlahiyat dalındaki
tezleri ve İSAM’ın resmi sitesinden akademik makaleler veritabanını açın
ve bu makaleleri incelemeye başlayın. Tez ve Makalelerdeki metinleri ve
kaynakları, TDV İslam Ansiklopedisi online web sitesine girerek
Ansiklopedi Arama kısmından taratmaya başlayın. Kopyacılığın ne hale
geldiğini sizlerin gözlemine ve takdirine bırakıyorum.
Tez 3: İstanbul’da bir Üniversiteye bağlı Enstitü’de hazırlanmış Doktora tezinde Wikipedia linki doğrudan açıklamalı bir şekilde kaynak kullanılmıştır. Aynı tezde 2 farklı yerde daha Wikipedia linki
doğrudan kaynak olarak gösterilmiştir. Sormazlar mı adama bu linke bu
yazıları kim yazmış? Hangi kaynağa hangi habere ait? Anlatılan hadise
Portekiz’de gerçekleştiği ve o dönemin haberlerinin en birinci dereceden
kaynağı da Portekizce olduğu için kaynağın Türkçeye çevrilerek
aktarılan metinleri orjinalleri ile uyuşuyor mu? Bunları sorgulamadan
hiçbir kaynağa dayanmadan bir doktora tezinde Wikipedia linki doğrudan
kaynak olarak gösteriliyor. İkincisi aynı tezin içerisinde resmi olmayan
sitelerin kaynak olarak gösterilmesi de anlaşılır değildir.
Tez 4: Ankara’da bir Üniversitenin Enstitüsünde ve Kara Harp
Okulunda Uluslararası İlişkiler üzerine hazırlanan iki ayrı yüksek
lisans tezinden bir ayrıntıyı gözler önüne getiriyorum. 2006 yılında hazırlanan yüksek lisans tezinde 8 ayrı dipnotta Wikipedia linki doğrudan
kaynak olarak kullanılmış. Tezi incelediğimizde Wikipedia’da yazılan
metinlerin kendisi ve kaynakları da doğrudan teze aktarılmıştır. Veri
tabanı Wikipedia kaynaklarına ve metinlere dayalı olarak hazırlanan bir
tezdir. Öz kaynağı belli olmayan sağdan soldan toplama bilgileri
doldurarak, kopyala yapıştır bir tez olduğu çok açıktır. 2008 yılında
Kara Harp Okulunda benzer bir konu üzerine hazırlanmış bir yükseklisans
tezinde, 2006 yılında hazırlanan tezden toplamda 5 sayfa intihal
(kopyala-yapıştır) yapıldığını görüyoruz. İntihal o kadar bariz ki
kopyalanan metinlerin kaynakları ve sayfa numaraları bile birebir
aynıdır. Her iki tezde bilimsel etiğe ve bilimsel araştırma metodlarına
uygun hazırlanmamıştır. Türkiye’nin en üst düzey akademik kurumlarına
mensup olan bu iki araştırmacının intihalli ve Wikipedia tabanlı tezi
hiçbir kontrole ve denetime tabi kalmadan kabul edilmiştir. Bilimsel
etiğe uymayan her iki tezin sorumluluğu tez sahipleri olduğu kadar tez
danışmanlarına ve jüriye de aittir. İşin garip tarafı intihal yapan
tezin yazarı üst düzey bir subay.
2006 tezine sadece 2 dipnottan örnek verdim. Toplamda 8 ayrı yerde Wikipedia linki doğrudan dipnot olarak kullanılmıştır.
Türkiye’de sistematik olarak bilgi kaynaklarını takip eden ve bu
kaynakları okuyan, inceleyen bir akademik birim bulunmamaktadır. Yani
MİT’in veya devletin Açık Kaynak İstihbaratı yapabilen
bir kurumu ya da herhangi bir birimi yok. Akademik kurumların amiri
olan YÖK’ün bile akademik makale ve tezlerdeki intihalleri takip ve
tespit edebilen bir birimi yok. İntihal geleneğini doğuran en büyük
sebeplerden biride akademik araştırma yeteneği olmayan kişilerin
akademilere alınmasıdır. Bilimsel araştırma metodlarını bilmeyen,
araştırma yeteneğini kazanamamış kişilerin sırf kadrolaşma uğruna
akademilere alınması İntihal geleneğini de beraberinde getirdi. İşin
ilginç yanı Türkiye’nin en prestijli akademilerinde kabul edilmiş
intihalli tezlerle karşılaşıyoruz. Zaten Türkiye’de akademik hırsızlık
suç olmaktan çıkarılmıştır. Hırsızlığın, sahtekarlığın her
türlüsünün bir yaptırıma tabi olduğu hukuk sistemimizde, akademik
hırsızlığın hiçbir ceza veya yönetmelikte hiçbir disiplin cezası
bulunmamaktadır. Bu konuda YÖK’ün bir düzenleme yaptığına dair
herhangi bir çalışmada göremedik. Devletin akademik çalışmaları
denetleyeceği bir birimi olmalıdır. Akademik çalışmalar denetimsiz
bırakılırsa bu gidişle intihal bir gelenek halini almaya devam
edecektir. Yakında bir platform oluşturarak intihalli doktora ve yüksek
lisans tezlerini, künyeleriyle ve tez danışmanlarıyla beraber
yayınlamayı düşünüyorum. Bilgi hırsızlığı yaparak bilim adamı
geçinenlere artık dur demeliyiz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Teşekkür ederiz.