Takma isim kullanan bir yazarın hazırladığı sahte bilimsel makale, dünya
genelinde tam 157 dergide yayımlandı. Skandal, açık kaynaklı yayımların ne kadar
iyi kontrol edildiği konusunda büyük bir tartışma başlattı.
Dünyanın en prestijli bilim
dergilerinden Science için muhabirlik yapan John Bohannon, hazırladığı sahte
makale ile yayıncıları oyuna getirdi.
“Ocorrafoo Cobange” adını
kullanarak bir makale sunan Bohannon, Eritre’nin başkenti Asmara’da Wassee Tıp
Enstitüsü’nde biyolog olduğunu belirtti.
Discovery News’in haberine göre,
ne adı verilen enstitü, ne de bilim insanı gerçek.
Bohannon, Science dergisinin de
son sayısında yayımlanan makalesinde, kayaların üzerinde yaşayan mantar ve yosun
karışımı organizmalar olarak bilinen likenler üzerindeki araştırmasından
bahsetti. Bohannon, spesifik bir kanserli hücreye ev sahipliği yaptığını
belirttiği bir liken türü üzerinde analizler gerçekleştirdiğini ve bilgisayar
programı aracılığıyla liken molekülleri ve kanserli hücreler hakkında yüzlerce
belge hazırladığını öne sürdü.
Discovery News, makaledeki
açıklamalar bilimsel olarak kulağa yatkın olsa da, Bohannon’un sahte
çalışmasında çok kolay tespit edilebilecek birçok hata olduğunu belirtti.
SAHTE MAKALE İÇİN TİTİZ
ÇALIŞMA
Bohannon, sahte makaleye dayanan oyununu bir adım daha
öteye götürerek, makaleyi yüzlerce dergiye teker teker yollamadan önce sürekli
değiştirdi.
Yazar, neden böyle yaptığı
hakkında, “Yüzlerce dergiye aynı makaleyi yollamak sadece bela aramak olur”
dedi. Bohannon, çok çaba gerektirecek değişiklikleri kolaya indirgemek için,
bilimsel isim ve terimleri Swahili dili ve Afrika isimleri kullanarak
değiştirdi. Hatta, Afrika ülkelerinin başkentlerini bile kullandı.
Şüphe uyandırmamak için makalede
önde gelen araştırma merkezlerine ve araştırmacılara değinen Bohannon, ana
dilini Fransızca göstermek için makalesini Google Translate kullanarak
Fransızca’ya çevirdi, ardından tekrar İngilizce’ye çevirerek kontrol etti.
Bohannon, son olarak hazırladığı
makalelerin hatalarla dolu olduğunu teyit ettirmek için Harvard
Üniversitesi’nden iki bağımsız moleküler biyolog grubuna başvurdu.
“AÇIK KAYNAKLI YAYIMLAR
KENDİNE GELMELİ”
Hazırladığı makalenin değiştirilmiş
versiyonlarını her hafta 10 dergiye yollayan Bohannon, tam 157 dergiden kabul
aldı. Sadece 36 dergi, kendilerine gönderilen makalenin bilimsel hatalarla dolu
olduğunu fark etti.
Dahası, Bohannon bazı dergilerin,
adres olarak belirttikleri ülkelerde basılmadıklarını tespit etti. Amerika ve
Avrupa isimli bazı dergilerin, aslında Hindistan merkezli olduğu anlaşıldı.
ABD’nin Cornell Üniversitesi’nde
fizikçi olan Paul Ginsparg, açık kaynaklı bilimsel dergilerin makaleleri ciddi
bir şekilde gözden geçirmediğini belirtti.
Ginsparg, “Kalite içeriği sunmayan
dergiler, bilim açısından yıkıcı bir etki yapıyor. Bu etki, özellikle devlet
kurumları ve üniversiteleri sahte araştırmacılarla dolan gelişmekte olan ülkeler
için geçerli” dedi.