187-204, https://biotek.ankara.edu.tr/files/2070-4099-1-PB.pdf (10 Mart 2018’de erişildi)
15 Eylül 2018
İNTİHAL (YALANSAVAR)
Bu yazımızın konusu, Türkiye’de fikir ve sanat üreten insanların çok
sık karşılaştıkları bir durum: intihal, ya da daha basit bir ifadeyle,
aşırma.
Birçok lise ve üniversitede intihal üzerine yeterince bilgi
verilmiyor, dolayısıyla öğrencilerin çoğu bu konuda bilgisiz. Oysa
intihal hem ahlak dışı bir eylem, hem de ileride sizin kariyerinizi
zedeleyecek bir suç.
Yalansavar olarak daha önce intihal karşıtı bir ortak bildirinin
altına imza atmıştık.[1] İntihal ve sonuçları hakkındaki farkındalığın
yayılmasına katkıda bulunabilmek amacıyla, Yalansavar’ın bu yazısını bu
konuya ayırdık.
İntihal nedir?
İntihal hırsızlıktır. Başkalarına ait fikirleri ya da düşünceleri, sanki kendimize aitmiş izlenimi vererek kullanmaktır. [2]
Anlamadım. Para veya araba falan çalmak tamam da, fikir ya da düşünce nasıl çalınabilinir ki?
Başka bir insanın yazdığı bir görüşü ya da sanat eserini kendiniz yazmış gibi gösterirseniz, bu bir aşırma, yani intihaldir.
İyi de, ya o düşüncenin ya da eserin varlığından haberim yoksa ve gerçekten kendim ortaya çıkarmışsam?
Gündelik hayatta ender de olsa böyle bir şey olabilir belki. Ama
aşırmanın ciddi suç teşkil ettiği akademik ortamlarda ve sanat
dünyasında böyle “tesadüfler” hemen fark edilir ve didik didik edilir.
Mesela geçtiğimiz aylarda Türkiye’de, bir şarkısının bir kaç
saniyelik ara nağmesi başka bir şarkıya çok benzediği için ünlü bir
şarkıcı hırsızlık yapmakla suçlandı.[16] Bir çok şarkısının çalıntı
olduğu iddia edilen 1970’lerin ünlü rock grubu Led Zeppelin ise, aradan
neredeyse 50 yıl geçmiş olmasına rağmen hala mahkemelerde savunma
yapmaya devam etmektedir.[17]
Akademik dünyada ise intihali tespit edebilmek artık çok daha kolay.
Nasıl?
Artık farklı metinleri karşılaştırabilen Turnitin ya da iThenticate gibi yazılımlar var. Eğer başkasına ait bir yazıyı kopyalayıp altına kendi imzanızı atarsanız bu kısa sürede ortaya çıkacaktır.
Peki ya sadece bir paragrafını aldıysam?
Bir yazının ufak bir kısmını alıntılamak yasak değil. Sadece o kısmı
çift tırnak içine almak ve hemen arkasından alıntıladığınız yazıya ait
bilgileri uygun bir şekilde vermeniz gerekiyor. [3]
Makalemin sonunda kaynak olarak göstermem yeterli değil mi yani?
Hayır. Eğer alıntı yapıyorsanız mutlaka yazı içerisinde de göstermeniz lazım. [4]
Peki ya sadece bir cümle aldıysam?
Fark etmez. Burada önemli olan alıntı yaptığınız metnin uzunluğu
değil. Hatta belki de tek bir kelime dahi almamış olabilirsiniz. Burada
söz konusu olan, özgün bir düşünce ya da görüşün (ç)alınmasıdır.
Mesela siz başka birisinin yazdığı yazıdaki bir görüşü tamamen kendi
kelimelerinizle bambaşka bir şekilde yazsanız da, ya da cümlelerin veya
kelimelerin diziliş sırası ile oynayarak sanki aslından farklıymış gibi
göstermeye çalışsanız da (ki buna ‘paraphrasing’ denir ve oldukça sık
rastlanan bir intihal şeklidir), o görüş aslen size ait değildir, çünkü o
düşünce size başka bir kaynaktan geldi ve dolayısıyla uygun bir şekilde
atıfta bulunmanız gerekir. [5]
‘Atıf’ mı? O da ne?
Atıf, bir bilimsel makalenin başka bir bilimsel makaleyi kaynak olarak göstermesidir. Yalansavar’ın şu yazısında atıf nedir, nasıl kullanılır gibi soruların cevaplarını bulabilirsiniz.
Peki, ya kullandığım kaynak çok eskiyse. Ta 1950’lerde yazılmış bir bilimsel makale için de atıf mı yapmalıyım?
Ne zaman yazılmış olursa olsun, başkasından aldığınız bir fikri kendi
fikrinizmiş gibi göstermemelisiniz. İntihalde zamanaşımı olmaz. Yunus
Emre’ye ait bir şiirin altına kendi imzanızı atabilir misiniz? [2][6]
Peki ya kaynak makaleyi kendim yazdıysam?
Kaynak eserin yazarı siz de olsanız atıfta bulunmanız şarttır.
Böylece sonradan yazınızı okuyan bir bilim insanı öne sürülen düşüncenin
izini sürebilir. [5]
İyi de, her şeye de kaynak mı göstermeliyim? Mesela, ‘Fransa’nın başkenti Paris’tir’. Buna da mı atıf lazım?
Hayır. Toplumda çok sayıda kişi tarafından bilinen bilgilere atıf yapmaya gerek yok. [7]
Peki, gönderdiğim tezdeki bütün kaynaklar güzelce belirtilmiş,
uygun şekilde atıflarda bulunulmuş. Artık kimse beni intihalle
suçlayamaz, değil mi?
Bu durumda intihal ile suçlanmazsınız, tabi eğer tezinizi başka
birisine para karşılığında yazdırmadıysanız. Başkası sizin adınıza tez
yazdıysa, bu da bir intihaldir.[8]
Para karşılığı tez yazdırmak neden intihal olsun ki? Kimsenin
fikrini çalmıyorum, parası neyse veriyorum. Hem yazan şirket de tezde
intihal olmayacağını garanti ediyor!
O tezin altında sizin imzanız olacak ama yazan kişi siz değilsiniz.
Tezdeki fikirler de size ait değil. Yazan kişi kendi kullandığı
kaynakları belirtmiş olsa da bu bir çeşit intihal olacaktır.
Yalansavar’dan Kaan Öztürk kendi kişisel blogunda bu konuyu daha önce işlemişti, o yazıyı da okumanızı öneririz.
Yani intihal sadece bir kaynağın gösterilmemesi demek değil.
Evet. Kaynaklar düzgün gösterilmiş olsa da bazı durumlarda intihal tespit edilebilir.[5]
Peki ya kaynağım internetten ise? Aynı kurallar orada da geçerli mi?
Evet, aynı kurallar internette bulunan kaynaklar için de geçerli. [5]
Akademik bir yazıyı yazarken kendinize şu soruyu sorabilirsiniz: Bu
düşünce ya da görüşü ben kendim mi geliştirdim, yoksa başka bir yerden
mi aldım? Eğer yanıt ikincisiyse, kendinize ve dünyaya karşı dürüst olup
bunu yazınızda uygun bir şekilde belirtmelisiniz.
Dünya mı? Yasal olarak sadece Türkiye’de sorumlu değil miyim?
Akademide yapacağınız intihal, diplomanızı aldıktan sonra bile,
hayatınızın herhangi bir aşamasında dünyanın herhangi bir yerinde ortaya
çıkabilir. Türkiye’de ve yurt dışında bilim ve medya dünyası, intihali
yıllar sonra ortaya çıkan ve kariyerleri zedelenen ünlülerle
dolu.[16][17]
Bu durumda, çevirilerde de intihal yapmamaya dikkat etmeliyiz.
Eğer çeviri derken, bir eserin tümünü ya da bir parçasını bir dilden
başka bir dile çevirmekten bahsediyorsanız, orada söz konusu olan konu
intihal ya da atıf değil, telif hakları olacaktır.[9] Bir başka
deyişle, bir bilimsel makaleyi kaynak olarak göstermek için sahibinden
izin almanıza gerek yoktur.* Ama bir çeviri yapıyorsanız, mutlaka yazar
ya da yayınevi ile bağlantıya geçmeli ve gerekli izinleri almalısınız.
Tabi aynı kurallar şarkı, roman, fotoğraf, yazılım vb. gibi eserler için
de geçerli.
Öte yandan, yabancı bir dildeki kaynağı yazacağınız makalede
kullanacaksanız, yukarıda atıf ve intihal ile ilgili olarak yazdığımız
her şart bu durumda da geçerlidir.
Peki ya iyi niyetliysem? Mesela bir fizik kitabını telif hakkı
ödemeden Türkçe’ye çevirip bedava fakir öğrencilere dağıtıyor,
karşılığında da hiç para almıyorsam?
Öncelikle, “iyi niyet” çok kolay suistimal edilebilecek bir sebep. Bu
durumda iyi niyetle hırsızlık yapmış olursunuz. Acaba amacınıza
ulaşmanın tek yolu hırsızlık mı, bu soruyu kendinize sormalısınız.
Nihayetinde, niyetiniz ne olursa olsun telif hakkı ihlali ve intihal
suçtur. Cezasını göze alarak bu suçu işleyip işlememek sizin aklınıza ve
vicdanınıza kalmış.
Türkiye’nin bu konulardaki sicilini sormaya korkuyorum!
Korkmakta
haklısınız. Mesela 2016 yılında yapılan bir araştırma sonucunda,
2007-2016 yılları arasında Türkiye’de yazılan yüksek lisans ve doktora
tezlerinin üçte birinde ağır intihal olduğu ortaya çıktı! [10]
Ülkemizde intihal ne yazık ki çok yaygın. İntihal yaptığı iddia
edilen ya da yaptığı belgelenmiş kişiler arasında profesörler,
rektörler, eski YÖK ve ÖSYM başkanları bile var. Hatta eski bir milli
eğitim bakanımız için dahi böyle bir iddia ortaya atıldı! [11]
Türkiye’de intihal üzerinden para kazanan kuruluşlar var! [14][15]
Türkiye’de, başka birçok konuda olduğu gibi, intihal konusunda da
yasalar ve yönetmelikler bazen yetersiz olabiliyor, yapanın yanına
kalabiliyor. [12][20] Ancak şunu unutmayın: Bir eylemin Türkiye’de cezai
yaptırımı olmasa dahi o eylem ahlaki ya da etik olmayabilir, ya da
dünyanın geri kalanında suç olabilir.
Kariyer zedelenmesi derken, ne tip cezalar veriliyor?
Türkiye’de YÖK, intihali disiplin cezası gerektiren bir eylem olarak
değerlendirmektedir ve kurumdan uzaklaştırma veya çıkartma cezaları
vermektedir. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda ise para ve hapis
cezaları öngörülmüştür. [13]
İsminizin üzerine asla silinmemek üzere düşecek bir leke de cabası.
İntihal hangi tür yazılar içi geçerli? Mesela internet birbirini kopyalayan haber siteleriyle dolu.
İster bir haber sitesinde, ister kendi blogunuzda yazıyor olun, eğer
başkasının yazdığı bir yazıyı ya da ortaya attığı bir fikri
kendinizinmiş gibi gösterirseniz bu intihaldir, etik olmayan bir
davranıştır. (Bahsettiğiniz haber sitelerinin çoğunun habercilikle pek
bir alakası yoktur. Sağdan soldan buldukları haberleri hiç sorgulamadan
kopyalayıp sitelerine koyarlar. Günümüzde yalan haberlerin yayılmasına
da en büyük katkı bu tarz sitelerden gelmektedir.)
Tabi bu noktada akademik literatürü diğer yazılardan biraz ayırmamız
lazım: Ekşi Sözlük’te yazdığınız bir yazıda düzgün atıf vermediniz diye
YÖK peşinize düşmez, ya da kariyeriniz bitmez. Biz de Yalansavar’daki
yazılarımızda çoğu kez sadece bir kaynakça kısmı ile yetiniyoruz. Ancak
kaynaklarınızı nasıl vermiş olursanız olun, eğer yazınızın içerisinde
bir alıntı yapmışsanız, bunları okuyucuya uygun bir şekilde belirtmeniz
gerekir. Haber siteleri ya da bloglar gibi akademik olmayan ortamlar
intihalden muaf değildirler. [18][19]
Üniversitelerde yazılan tezler ya da bilimsel dergilere gönderilen
makalelerde ise çok daha farklı standartlar geçerlidir. Bu yazılarda
yapacağınız intihal ciddi bir suçtur. 20-30 sene sonra dahi ortaya çıkıp
başınızı ağrıtabilir.
Üniversitelere ya da bilimsel dergilere yazı gönderdiğimizde, bu kurumlar intihal var mı yok mu diye bakmıyorlar mı?
Eskiden aşırmaları tespit etmek çok zordu. Ancak günümüzde saygın üniversitelerin çoğu yukarıda da bahsettiğimiz Turnitin ve iThenticate
gibi yazılımları kullanarak, kendilerine ulaşan tez, ödev ve
başvurularda intihal olup olmadığını kontrol ediyorlar. Unutmayın: Sizin
üniversiteniz bu kontrolü bugün yapmıyor olsa da, yapacağınız bir
aşırma ileride ortaya çıkabilir.
Benzer bir durum bilimsel dergiler için de geçerli: Saygın bilimsel
dergiler intihali sıkı sıkı kontrol ederken, çakma olarak
niteleyebileceğimiz dergiler fazla bir kontrol yapmamaktadırlar. [21]
Öte yandan, Google’da yapacağınız basit bir arama, intihal sorununun
hala bütün bilim dünyası için sorun olmaya devam ettiğini gösterecektir.
[22]
Bu konuda daha fazla bilgiye nerelerden ulaşabilirim?
YÖK ve üniversitelerin intihal ile ilgili sayfaları var. Mesela şurada ve şurada. Türkiye’deki geçmiş intihal vakaları ve sonuçları ile ilgili ayrıntılı bir yazıya da şurada ulaşabilirsiniz. Bu yazının kaynakça kısmındaki internet sitelerinin bazılarından da daha ayrıntılı bilgiye ulaşmak mümkün.
* Atıf yaparken orijinal makalenin sahibinden izin almaya gerek
yoktur, ancak o makaledeki bir çizim ya da şemayı kopyalayacaksak,
“X’den uyarlanmıştır” şeklinde bir not düşmek doğru olacaktır.
Kaynakça:
1 – İntihale Dur De! (27 Ocak 2017) https://drive.google.com/file/d/0BwMbsHOhYzyQWVFQOWlLZEs5TWc/view (10 Mart 2018’de erişildi)
2 – ODTÜ Uygulamalı Etik Araştırma Merkezi İntihal http://ueam.metu.edu.tr/intihal (10 Mart 2018’de erişildi)
3 – Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü, APA Yazım Kuralları ve Kaynak Gösterme Yöntemi http://www.ybu.edu.tr/insanvetoplum/sosyoloji/contents/files/APA.pdf (10 Mart 2018’de erişildi)
4 – Çakmak, N., Lisans Öğrencilerinin İntihal ile İlgili Kavram Yanılgıları Türk Kütüphaneciliği 29, 2 (2015), 212-240 http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/2543/2543 (14 Mart 2018’de erişildi)
5 – Uçak, N.Ö. ve Birinci, H.G., Bilimsel Etik ve İntihal, Türk Kütüphaneciliği 22, 2 (2008),
187-204, https://biotek.ankara.edu.tr/files/2070-4099-1-PB.pdf (10 Mart 2018’de erişildi)
187-204, https://biotek.ankara.edu.tr/files/2070-4099-1-PB.pdf (10 Mart 2018’de erişildi)
6 – Plagiarism.org (27 Şubat 2018) Understanding the Public Domain and Citation http://www.plagiarism.org/blog/2018/02/27/understanding-the-public-domain-and-citation (12 Mart 2018’de erişildi)
7 – San Jose State University, What Doesn’t Need to Be Cited? https://libguides.sjsu.edu/plagiarism/what-does-not-need-to-be-cited (10 Mart 2018’de erişildi)
8 – Bozan, A. ve Kadüker, O. (10 Mayıs 2017) Ver parayı yazdır tezi Milliyet http://www.milliyet.com.tr/ver-parayi-yazdir-tezi-gundem-2447629/ (14 Mart 2018’de erişildi)
9 – T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Telif Hakları Genel Müdürlüğü, Telif Hakkı Nedir? http://www.telifhaklari.gov.tr/Telif-Hakki-Nedir (16 Mart 2018’de erişildi)
10 – Göktaş, K. (29 Haziran 2016) Akademide İntihal Depremi Cumhuriyet http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/egitim/559487/Akademide_intihal_depremi.html (10 Mart 2018’de erişildi)
11 – BİA Haber Merkezi (23 Temmuz 2015) bianet’te Yayınlanan Ömer Dinçer’le İlgili İntihal Makalesine Sansür Bianet.org https://m.bianet.org/bianet/ifade-ozgurlugu/166219-bianet-te-yayinlanan-omer-dincer-le-ilgili-intihal-makalesine-sansur (10 Mart 2018’de erişildi)
12 – Kantarlı, K. (12 Temmuz 2016). İntihalcilere yeni bir sığınak: Sehven İntihal
https://www.herkesebilimteknoloji.com/slider/intihalcilere-yeni-bir-siginak-sehven-intihal (8 Mart 2018’de erişildi)
13 – Gücüklüoğlu, B. ve Reis, Z. Türkiye’de ve Dünyada İntihalin Yaptırımları Akademik Bilişim http://ab.org.tr/ab14/bildiri/323.pdf (10 Mart 2018’de erişildi)
14 – Aydemir, V. (16 Haziran 2017) Çevirmen Yiğit Yavuz: İntihal her yerde Evrensel https://www.evrensel.net/haber/323685/cevirmen-yigit-yavuz-intihal-her-yerde (10 Mart 2018’de erişildi)
15 – Mengüç, H. (11 Nisan 2011) Kopyala Yapıştırıcılar Dikkat!: Nasılsa Yapılmışı Var Deyip Aşırmayın (Hürriyet) https://plagiarism-turkish.blogspot.com/2011/04/kopyala-yapistircilar-dikkat-naslsa.html (10 Mart 2018’de erişildi)
16 – Cumhuriyet (15 Aralık 2017) ‘Eteği Belinde’ şarkısı çalıntı çıktı… Manuş Baba’dan açıklama http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/kultur-sanat/886965/_Etegi_Belinde__sarkisi_calinti_cikti…_Manus_Baba_dan_aciklama.html# (15 Mart 2018’de erişildi)
17 – Eisinger, D. (19 Mart 2017) Led Zeppelin’s “Stairway To Heaven” Copyright Case Gets Appeal Spin https://www.spin.com/2017/03/led-zeppelins-stairway-to-heaven-copyright-case-gets-appeal/ (16 Mart 2018’de erişildi)
18 – Öztürk, K. (26 Şubat 2015). Referans ve İntihal: Bir Açık Bilim Alıntısına Dair Notlar http://www.acikbilim.com/2015/02/incelemeler/referans-ve-intihal-bir-acik-bilim-alintisina-dair-notlar.html (11 Ağustos 2018’te erişildi)
19 – Öztürk, K. (26 Şubat 2015). Referans ve İntihal 2: İntihalin Çeşitli Kılıkları ve Dikkat Etmemiz Gerekenler http://www.acikbilim.com/2015/03/incelemeler/referans-ve-intihal-2-intihalin-cesitli-kiliklari-ve-dikkat-etmemiz-gerekenler.html (11 Ağustos 2018’te erişildi)
20 – Eren, M. (22 Eylül 2012). Türkiye Akademisinin Arka Sokaklarından Tez Manzaraları http://subjektif.org/2012/09/turkiye-akademisinin-arka-sokaklari/#Akademideki_Tepkisizlik_Hastal_zerine_ki_rnek-24 (12 Mart 2018’de erişildi)
21 – Kasulis, K. (11 Aralık 2017) Why Researchers Sometimes Publish Their Papers in Fake Scientific Journals Mic https://mic.com/articles/186725/why-researchers-sometimes-publish-their-papers-in-fake-scientific-journals?tse_id=INF_4b565830222e11e8ba521dfcb83f4f5b&utm_campaign=WHFacebook&utm_content=inf_256_285_2&utm_medium=referral&utm_source=policymicFB#.niaKzX6CL (20 Mart 2018’de erişildi)
6 Eylül 2018
REYHAN OKSAY: Akademi dünyasında deprem: Sahte bilim dergileri Parayı veren makalesini bastırıyor! (HBT)
2013
yılından bu yana dünyada 400 binden fazla– yalnızca Almanya’da
5.000-bilim insanının makalesi uyduruk "bilim”dergilerinde yayımlandı..
Türkiye’den akademisyenler arasında da bu uyduruk dergilerde sözde
bilimsel makale bastıranlar var..
Dünyadaki
off-shore vergi cennetlerini ve yasa dışı yatırım faaliyetlerini ortaya
çıkartan Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu
(International Consortium of Investigative Journalists-ICIJ), şimdi
gözünü sahte bilim üreten PREDATÖR adı konan dergilere dikti.
Konsorsiyum, sahte-bilim yayıncılığı yapan belli başlı 5 dergide basılan
175.000 bilimsel makaleyi inceledi.
Sonuç:
ICIJ, 2013 yılından bu yana dünyada 400 binden fazla - yalnızca
Almanya’da 5.000- bilim insanının makalesinin bu dergilerde yayımlandığı
keşfetti.
Bu
araştırmayı yürütürken dünyanın dört bir yanındaki 18 haber ajansı ile
işbirliği yapan ICIJ’ın elde ettiği sonuçlar, Alman gazetesi Süddeutsche
Zeitung’da yayımlandı.
Bilim insanları nasıl tuzağa düşürülüyor?
Bilim insanları nasıl tuzağa düşürülüyor?
Predatör
(yırtıcı-Bknz Kutu-1) dergileri çıkartan girişimciler, bilim
insanlarına tek tek e-mail yolu ile ulaşıyorlar. Makalelerinin basılması
karşılığında çok yüksek ücretler talep ediyorlar.
Uluslararası peer-review* standartlarını (hakem heyetince incelenmesi) göz ardı eden dergiler, makaleleri birkaç gün içinde basıyorlar.
Olabildiğince
fazla sayıda makaleyi, olabildiğince kısa süre içinde yayımlama ve
makale sayısını hıza arttırma baskısı altındaki bilim insanları,
hedeflerindeki pozisyona hızla ulaşmak için bu yola başvurmaktan
çekinmiyor. Hatta tercih ediyor. Kaldı ki bu dergilerde ilaç ve sigara
sanayilerinde, çevre koruma örgütlerinde çalışan üst düzey yöneticilerin
de makalelerinin yayımlandığı görülüyor. ICIJ’ın raporlarında yer alan
bazı ifadeler şöyle:
“Uzmanların veya profesyonel editörlerin
görüşlerini almak gibi bir sürece de gerek görmeyen bu dergiler,
şirketlerden makalelerini basmak için yüksek ücretler talep ediyorlar.
İlaç şirketi CEO’larının ve iklim değişikliğinin insan eliyle
tetiklendiği iddiasını kabul etmeyen siyasilerin makalelerini en ufak
bir etik kaygı gütmeden kabul ediyorlar.”
Yanda
gördüğünüz bu ilan, bu yılın başlarında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi
Hastanesi kampus kapısının hemen dışında bir ağaca iliştirilmiş.
Profesyonel intihalci ve başkası hesabına tez yazıcılar, üstelik intihal
raporlu (yani bunları yakalayan yazılımları atlatabilen demek
istiyorlar) tez vs satışı ile ilgili. Bir üniversitede (Ege) müşteri
ararken başka bir üniversitenin (Bilkent) adını da kullanıyorlar. Bu ÇOK
yaygın bir uygulama. Prof Dr. Ali Alpar üniversite kampusları içinde,
ya da üniversiteye ait e-posta listeleri üzerinden ilan ve satış
yapılırsa, aslında üniversitelerin buna el koymaları gerektiğine dikkat
çekiyor. Ve öte yandan kamusal alanda bu tür hırsızlık ve sahtekârlık
gibi yasalarca suç sayılan işler için ilan verilmesi suçtur ve
savcıların harekete geçmesi beklenir.
Kaynağı belli olmayan çalışmalar
ICIJ’la birlikte hareket eden Fransız gazetesi Le Monde’da yayımlanan bir habere göre bu dergilerdeki makalelerin bazılarının kaynağı bile belli değil. Bir keresinde Journal of Integrative Oncology isimli dergide yayımlanan bir makalede, propolis olarak bilinen ve arıların kovanı birarada tutmak için ürettiği bir salgının, rectum kanserinin tedavisinde kemoterapiden bile etkili olduğu belirtilmiş.
Bu
çalışmanın sahte olduğu ve araştırmacıların varolamayan bir araştırma
merkezinde çalıştıkları, Le Monde muhabirleri tarafından sonradan tespit
edildi. Muhabirler dergiyi bu makale ile ilgili soru yağmuruna tutunca,
makale internetten silindi. Ancak arşivlerde makalenin izini sürmek
mümkün.
Le
Monde’un sorguladığı derginin adı OMICS. India Express isimli Hint
gazetesine göre bu sahte bilim platformu şu anda ABD Federal Ticaret
Komisyonu tarafından soruşturuluyor. Aynı gazete, Hindistan’da bu tür
“çakma” dergi sayısının en az 300’ü bulduğunu ileri sürüyor. Bunlar
makale başına yazarından 30 dolar ile 1.800 dolar arası ücret talep
ediyorlar. OMICS, Haydarabad kentinde faaliyette bulunuyor.
Soruşturma
sonucunda derginin tek bir odada, tek bir görevli tarafından, tek bir
bilgisayarda azırlandığı tespit edildi. Yayınlar yalnızca internet
üzerinden yapılıyor ve yayınlanmadan önce en ufak bir editoryal
incelemeye tabi tutulmuyorlar.
İnternette
yayın yapan bu dergiler yeni değil. 2013’ten bu yana üniversiteler ve
araştırma enstitüleri bunlara karşı sürekli uyarılmaktalar. Kaldı ki bu
dergilerde yazılarını yayımlayan bilim insanlarının sayısı da sürekli
artıyor. Şu anda dünyada en çok adı duyulan sahte bilim platformlarının
başında OMICS, IOSR Journal ve Science domain geliyor.
“Bilim için bir felaket”
Almanya’da bu konuda yürütülen araştırmanın sonuçları gerçekten korkutucu. Kamu finansmanından yararlanan binlerce Alman bilim insanı, çalışmalarını bu sahte dergilerde en ufak bir uzman görüşüne başvurulmadan yayımlamış bulunuyor. Bir uzmana göre bu durum “bilim için bir felaket”. Gündeme yeni düşen bir medya raporuna göre Alman üniversitelerinden ve diğer yükseköğretim kurumlarında çalışan yaklaşık 5.000 bilim insanı çalışmalarını bu dergilerde yayımlamış.
“Bilim için bir felaket”
Almanya’da bu konuda yürütülen araştırmanın sonuçları gerçekten korkutucu. Kamu finansmanından yararlanan binlerce Alman bilim insanı, çalışmalarını bu sahte dergilerde en ufak bir uzman görüşüne başvurulmadan yayımlamış bulunuyor. Bir uzmana göre bu durum “bilim için bir felaket”. Gündeme yeni düşen bir medya raporuna göre Alman üniversitelerinden ve diğer yükseköğretim kurumlarında çalışan yaklaşık 5.000 bilim insanı çalışmalarını bu dergilerde yayımlamış.
Sahte
bilim dergilerini çıkartan yayımcılar kendilerine gönderilen makaleleri
ellerine ulaştıktan birkaç gün içinde yayımlayabiliyorlar.
Alman
gazetelerinde çıkan bir habere göre Bayer gibi dev bir ilaç şirketinin
gönderdiği makaleler bile bu tür dergilerde yayımlamış. Üstelik
yazarları da şirketin üst düzey görevlileri.
Tütün
şirketleri de sigaranın sağlık üzerindeki etkileri konusunda bu
dergileri kullanmayı tercih etmiş. Tabi ki amaç sigaranın iddia edildiği
kadar zararlı olmadığını bilimsel! olarak kanıtlayan yanıltıcı
araştırmaları olabildiğince yaymak.
Rektörü bile tuzağa düşürmüşler
Süddeutsche Zeitung, bu dergilerde çalışmaları yayımlanmış önde gelen Alman bilim insanlarının, gerçeği öğrendiklerinde ne büyük bir şok yaşadıklarına dikkat çekiyor. Bremen Üniversitesi rektörü Bernd Scholz-Reiter’in 13 makalesinin bu çakma dergilerde yayımlanmış olması, sahtekârlığın boyutlarını net olarak gözler önüne seriyor. Rektörün gazeteye verdiği demeç de ilginç: “Bu yayınların ciddiyetinden en ufak bir kuşku duymadım. Kaldı ki makalelerim oralarda basılmış olsa bile kalitesinden ve bilimselliğinden bir şey kaybetmiş değil.”
Rektörü bile tuzağa düşürmüşler
Süddeutsche Zeitung, bu dergilerde çalışmaları yayımlanmış önde gelen Alman bilim insanlarının, gerçeği öğrendiklerinde ne büyük bir şok yaşadıklarına dikkat çekiyor. Bremen Üniversitesi rektörü Bernd Scholz-Reiter’in 13 makalesinin bu çakma dergilerde yayımlanmış olması, sahtekârlığın boyutlarını net olarak gözler önüne seriyor. Rektörün gazeteye verdiği demeç de ilginç: “Bu yayınların ciddiyetinden en ufak bir kuşku duymadım. Kaldı ki makalelerim oralarda basılmış olsa bile kalitesinden ve bilimselliğinden bir şey kaybetmiş değil.”
Gazete,
ayrıca, konuyla ilgili haberinde Nobel Ödülü’ne layık görülmüş saygın
bir bilim insanının da bu dergilerde yazısının yayımlanmış olduğuna
işaret ediyor. Fakat bu kişinin adı gizli tutuluyor.
Heidelberg
Üniversitesi’nden psikolog Joachim Funke, dergi sahiplerinin göz göre
göre başvurduğu bu sahtekârlığı şiddetle eleştiriyor ve şu
değerlendirmede bulunuyor: “Bu gelişmeler bilime çok büyük zarar
veriyor. Zira dünya kamuoyunun bilime güveni erozyona uğruyor; neyin
hakiki, neyin sahte olduğu konusunda çok büyük bir kafa karışıklığı
yaşanıyor.”
Türkiye’nin çakma dergi konusundaki büyük başarısı: WASET
The Guardian gazetesinde 10 Ağustos tarihinde Predatör Yayımcılar: Sahte bilim üreten dergiler başlığı altında yer alan bir haberde, dünyada belli başlı 5 predatör dergide 175.000 bilimsel makalenin yayımlandığı belirtiliyor. Yalnızca İngiliz üniversitelerinde son 5 yıl içinde 5.000’den fazla bilim insanı makalelerini OMICS ve WASET üzerinden yayımlamış.
Türkiye’nin çakma dergi konusundaki büyük başarısı: WASET
The Guardian gazetesinde 10 Ağustos tarihinde Predatör Yayımcılar: Sahte bilim üreten dergiler başlığı altında yer alan bir haberde, dünyada belli başlı 5 predatör dergide 175.000 bilimsel makalenin yayımlandığı belirtiliyor. Yalnızca İngiliz üniversitelerinde son 5 yıl içinde 5.000’den fazla bilim insanı makalelerini OMICS ve WASET üzerinden yayımlamış.
Gazete,
kısa adı WASET olan Turkish World Academy of Science, Engineering and
Technology isimli çakma- uyduruk bilim platformunun dergilerinde
yayımlanan makalelerin geleneksel “kontrol ve denge” mekanizmalarına
tabi tutulmadığını yazıyor; tam tersi kendilerine ulaştırılan her şeyi,
bedelinin ödenmiş olması kaydıyla, yayımlıyorlar.
Alman
gazeteci Eckert ve ekibi geçen yıl bir Türk ailesi tarafından yönetilen
uyduruk bilim kurumunun yaklaşık 4 milyon dolar kâr ettiğini tahmin
ediyor. Bu kurumun adı WASET. Eckert’in soruşturmasında ana hedeflerden
biri olan WASET, ilk bakışta yasal bir örgüt görüntüsünde. Web sitesinde
dünyanın dört bir yanında binlerce konferans ilanı yer alıyor. Hatta
bunların zaman çizelgesi 2031 yılına kadar uzanıyor. Ayrıca “açık
erişimli”, “hakemli araştırma dergisi 2018 yılı için 183 bilimsel
etkinlik düzenlemiş ve 58.669 bireysel sunuma yer verilmiş. Yani her
etkinliğe 320 konferans düşüyor. Derginin sahtekârlığını iyice ortaya
çıkartmak için Eckert ve ekibi WASET’e bir makale gönderiyor. Makale
kabul ediliyor ve hatta övgüyle karşılanıyor. İşin “acıklı” kısmı
makalenin MIT öğrencileri tarafından espri olarak tasarlanmış bir
yazılımdan yararlanılarak yazılmış olması. Makalenin içeriği tahmin
edildiği gibi tek kelimeyle “çöp”tür. Derinlere inildikçe Eckert,
derginin Cemal Ardıl, kızı Ebru ve oğlu Bora tarafından yönetildiğini
ortaya çıkartıyor. Dergi 2007 yılından bu yana faaliyettedir. Kaba bir
hesapla yalnızca 2017 yılında 4.1 milyon dolar kazandıkları tahmin
ediliyor. ABD’den yaklaşık 3.000 makale Stanford, Yale, Columbia ve
Harvard gibi saygın üniversitelerden gönderilmiş.
http://www.daserste.de/information/report/
http://www.daserste.de/information/report/
*Peer-review:Yayın öncesi aşamadaki bilimsel makalelerin konunun uzmanlarınca değerlendirilmesi anlamına gelir.
Çakma (Preditör - yırtıcı) dergi nedir?
Özellikle makale 2010 yılında Amerikalı bir kütüphaneci Jeffrey Beall, açık erişimi olan ve makaleleri hakem görüşü almadan yayımlayan dergilere bu adı verdi. Bu dergilerin merkezleri genellikle Hindistan ve Nijerya gibi Asya ve Afrika ülkelerinde bulunuyor. Ancak Batılı ülkelerde iş yapıyorlarmış izlenimi yaratıyor. Bu dergilere yazı gönderenler genellikle gelişmiş ülkelerin bilim insanları.
Özellikle makale 2010 yılında Amerikalı bir kütüphaneci Jeffrey Beall, açık erişimi olan ve makaleleri hakem görüşü almadan yayımlayan dergilere bu adı verdi. Bu dergilerin merkezleri genellikle Hindistan ve Nijerya gibi Asya ve Afrika ülkelerinde bulunuyor. Ancak Batılı ülkelerde iş yapıyorlarmış izlenimi yaratıyor. Bu dergilere yazı gönderenler genellikle gelişmiş ülkelerin bilim insanları.
Benzer
şekilde bu yayıncılar, yalnızca dergi çıkartmıyor, sahte akademik
konferanslar da düzenliyorlar. Bilim dünyasının saygın isimleri (Nobel
Ödülü alanlar da dahil) sık sık, çok sayıda konferans davetleri
alıyorlar.
Bu konferansların aslında bilimsel bir değeri ve ciddiyeti yok. Ne oturum başkanlığı ne de sunumlar aslında gerçekleri yansıtmıyor.
23 Temmuz 2018 itibariyle tespit edilen sahte bilim dergilerinin1sayısı 1317. Ayrıca bu dergileri gerçek bilim dergilerinden ayırt etmek o kadar da kolay değil; isimleri bile aynı alanda saygı gören “hakiki dergilere” çok benziyor.
Beall açık erişim yayıncılığını genel olarak eleştiriyor ve tespit edebildiği dergileri “Beall Listesi” adı altında internette yayınlıyor. Ancak geleneksel “hard copy” yayımcılığın sahtekârlığı önlediğine inanıyor.
Açık erişim, çakma dergi yayımcıları için bulunmaz bir fırsat yaratıyor. Zira bu ticari kafalı girişimcilerin tek hedefi olabildiğince fazla kâr etmek. Dolayısıyla kendilerine ulaşan makaleleri ince eleyip sık dokumak yerine, tümünü yayımlamakla daha fazla para kazanacaklarını keşfetmiş bulunuyor.
Geçen yıl Alman gazeteci Svea Eckert ve küçük ekibi, bu yeraltı şebekelerinin foyalarını ortaya çıkartmak üzere kolları sıvamışlar. “Inside the Fake Science Factory-Sahte bilim Fabrikası’nın İçerisinde” adını verdikleri belgeselde,
Bu konferansların aslında bilimsel bir değeri ve ciddiyeti yok. Ne oturum başkanlığı ne de sunumlar aslında gerçekleri yansıtmıyor.
23 Temmuz 2018 itibariyle tespit edilen sahte bilim dergilerinin1sayısı 1317. Ayrıca bu dergileri gerçek bilim dergilerinden ayırt etmek o kadar da kolay değil; isimleri bile aynı alanda saygı gören “hakiki dergilere” çok benziyor.
Beall açık erişim yayıncılığını genel olarak eleştiriyor ve tespit edebildiği dergileri “Beall Listesi” adı altında internette yayınlıyor. Ancak geleneksel “hard copy” yayımcılığın sahtekârlığı önlediğine inanıyor.
Açık erişim, çakma dergi yayımcıları için bulunmaz bir fırsat yaratıyor. Zira bu ticari kafalı girişimcilerin tek hedefi olabildiğince fazla kâr etmek. Dolayısıyla kendilerine ulaşan makaleleri ince eleyip sık dokumak yerine, tümünü yayımlamakla daha fazla para kazanacaklarını keşfetmiş bulunuyor.
Geçen yıl Alman gazeteci Svea Eckert ve küçük ekibi, bu yeraltı şebekelerinin foyalarını ortaya çıkartmak üzere kolları sıvamışlar. “Inside the Fake Science Factory-Sahte bilim Fabrikası’nın İçerisinde” adını verdikleri belgeselde,
akademisyenlerin dışında ilaç, tütün ve çevre koruma kurumlarından da makalelerin gönderildiği belirtiliyor.
Sanayiden gelen makalelerin tek bir amacı var. Kamuoyunu yanıltmak ve ürünlerini satmak. Örneğin bilimsel olarak yararı kanıtlanmamış ve otoriterlerce onaylanmamış kanser ilaçlarının kemoterapiden daha yararlı olduğunu savunan makaleler yaşamsal tehlike saçıyor.
Bu konuda çok başarılı bir araştırmacı gazetecilik örneği sergileyen Alman gazeteci Eckert bu dergilerin bilime yaptığı kötülüğü şöyle dile getiriyor: “Bu dergiler bilime duyulan güveni sarsıyor. Sanki birileri akademi ünyasını sinsi sinsi zehirliyor ve bunu o kadar usturuplu yapıyorlar ki kimse ne olup bittiğini fark etmiyor. Elinize aldığınızda makale gerçek bir bilimsel çalışmaya benziyor, ama aslında çöp kadar bile değeri yok.”
Sanayiden gelen makalelerin tek bir amacı var. Kamuoyunu yanıltmak ve ürünlerini satmak. Örneğin bilimsel olarak yararı kanıtlanmamış ve otoriterlerce onaylanmamış kanser ilaçlarının kemoterapiden daha yararlı olduğunu savunan makaleler yaşamsal tehlike saçıyor.
Bu konuda çok başarılı bir araştırmacı gazetecilik örneği sergileyen Alman gazeteci Eckert bu dergilerin bilime yaptığı kötülüğü şöyle dile getiriyor: “Bu dergiler bilime duyulan güveni sarsıyor. Sanki birileri akademi ünyasını sinsi sinsi zehirliyor ve bunu o kadar usturuplu yapıyorlar ki kimse ne olup bittiğini fark etmiyor. Elinize aldığınızda makale gerçek bir bilimsel çalışmaya benziyor, ama aslında çöp kadar bile değeri yok.”
https://www.quora.com/What-is-a-predatory-journal
https://sarkac.org/2018/07/akademik-yayinlardaki-yozlasma/
https://beallslist.weebly.com/
https://predatoryjournals.com/journals/
https://sarkac.org/2018/07/akademik-yayinlardaki-yozlasma/
https://beallslist.weebly.com/
https://predatoryjournals.com/journals/
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)
!
Türkiye yırtıcı, şaibeli, sahte ve fake dergilerde en çok yayın yapan 3. ülke
Predatory journals: Who publishes in them and why? - Selçuk Beşir Demir Dünyanın en prestijli dergilerinden biri olan Elsevier tarafınd...
Predatory journals: Who publishes in them and why?
.....................................................................
...
...
...
* Rastgele Yazılar
.